Historia Teatru Lalki Tęcza w Słupsku

Teatr Lalki „Tęcza” został założony w 1946 roku we wsi Tuchomie przez małżeństwo aktorskie – Elżbietę i Tadeusza Czaplińskich. Premierowym spektaklem była Szopka Polska – Ludwika Szczepańskiego wystawiona na Boże Narodzenie w 1946 r.

Z początku był to rodzinny, prywatny teatr wędrowny, który wędrował ze swoimi spektaklami od wsi do wsi wozem zaprzężonym w konie, saniami, a później samochodem ciężarowym zakupionym w urzędzie likwidacyjnym.

Wraz z upaństwowieniem teatru w roku 1966 Tęcza otrzymała stałą siedzibę w Słupsku, przy ul. Waryńskiego 2, gdzie mieści się po dziś dzień.

Historię teatru tworzyło kilka pokoleń wybitnych twórców teatru lalkowego, jednak największy wkład w kształtowanie wizerunku artystycznego Tęczy w XX wieku miała Zofia Miklińska – wieloletnia dyrektorka artystyczna. Za dyrekcji Zofii Miklińskiej i Stanisława Mireckiego (lata 1969 – 1991) w „Tęczy” zorganizowano kilka naukowych sesji poświęconych tradycji i ludowości w polskim teatrze lalek, wiele wystaw scenografii teatralnej, konkursów dla widzów.

W tym okresie zrealizowano szereg przedstawień nawiązujących do tradycji i kultury regionu pomorskiego, jak na przykład „Od Polski śpiewanie” J. Galewicza i M. Kossakowskiej, „Kaszubi pod Wiedniem” J. Karnowskiego, Damroka i „Gryf” N. Gołębskiej oraz „Remus – rycerz kaszubski” E. Mazurkiewicza. Interesujące wydaje się, że właśnie ten nurt tradycyjnych podań, legend oraz sztuk opartych na polskich obyczajach i obrzędach przez długie lata wyróżniał „Tęczę” z grona innych teatrów lalkowych w kraju.

W latach 1991-2015 dyrektorką Państwowego Teatru Lalki „Tęcza” była Małgorzata Kamińska – Sobczyk. W repertuarze teatru pojawiły się wtedy współczesne sztuki dla młodzieży „Samobajka” i „Igraszki z bajką” oraz przedstawienia dotyczące problemów społecznych: narkomanii („Podwórko marzeń”) czy uzależnienia od alkoholu („Zaczarowany Krokus”).

Od 1 września 2015 r. dyrektorem naczelnym i artystycznym „Tęczy” jest Michał Tramer.

Od dnia założenia teatru do dnia dzisiejszego przygotowano ponad 240 premierowych przedstawień. Widowiska te tworzyło wielu wybitnych reżyserów, scenografów, kompozytorów i animatorów.

Warto przypomnieć chociażby takie nazwiska jak: Ali Bunsch, Rajmund Strzelecki, Adam Kilian – sztandarowe postaci polskiej plastyki teatralnej, Jerzy Derfel, Krzesimir Dębski, Katarzyna Gaertner, Witold Lutosławski, Jerzy Maksymiuk, Jerzy Stachurski – czołowi kompozytorzy. W Tęczy tworzyli również wspaniali reżyserzy: Jan Dorman, Janusz Galewicz, Krzysztof Rau, Wojciech Wieczorkiewicz, Stanisław Ochmański.

W ostatnich latach reżyserowali w Tęczy m.in.: Joanna Zdrada, Jacek Popławski, Tomasz Kaczorowski, Matteo Spiazzi, Maciej Gierłowski, Anna Pawelska, Anna Rau, Michał Tramer, Aleksandra Skorupa, Edyta Januszewska, Lucka Svobodova, Katarzyna Dudzic-Grabińska, Chakchi Frosnokkers, Anna Rozmianiec, Beniamin Bukowski, Maciej Nogieć i Tomasz Man.

Autorami scenografii byli ostatnio: Joanna Braun, Yumi Hayashi, Pavel Hubicka, Justyna Banasiak, Olga Ryl-Krystianowska, Agnieszka Wielewska, Bartholomaus Martin Kleppek, Natalia Borys, Anna Adasiak, Jarosław Polanek, Uljana Elizarowa i Sylwia Maciejewska.

Wśród kompozytorów muzyki do spektakli z lat ostatnich wymieńmy: Miłosza Sienkiewicza, Tomasza Giczewskiego, Bartosza Kieresińskiego, Jakuba Woźniaka, Krzysztofa Raua, Alicję Skrzypiec, Magdalenę Gorwę, Ignacego Zalewskiego.

Warto wspomnieć o licznych nagrodach i wyróżnieniach, jakie „Tęcza” zgromadziła w ciągu ponad 75 lat działalności.

Do najważniejszych należą:

• Grand Prix na VII Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek w Zagrzebiu w 1974 r. za spektakl „Od Polski śpiewanie” w reżyserii Zofii Miklińskiej;

• Srebrne Koziołki i nagrodę za reżyserię na Biennale Sztuki dla Dzieci i Młodzieży w Poznaniu w 1981 r. za spektakl „Przed zaśnięciem” w reżyserii Jana Dormana;

• I nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie na Sztukę dla Dzieci zorganizowanym przez Zarząd Główny Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii w 1997 r., za sztukę „Podwórko marzeń”;

• Główną Nagrodę Krytyków w Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów dla Dzieci i Młodzieży w Kłodzku w 1999 r. za spektakl „Baśń o…” w reżyserii Małgorzaty Kamińskiej – Sobczyk;

• Nagrodę za animację w spektaklu „Złote serce” przyznaną przez katowicki oddział ZASP na I Festiwalu Teatrów Lalek „Katowice – Dzieciom” w 2002 r.

• GRAND PRIX XXIII Międzynarodowego Festiwalu Teatrów dla Dzieci w Nabeul (Tunezja) w roku 2008 za spektakl „Metamorfozy” w reżyserii Krzysztofa Raua;

• 3 nagrody Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek „Złota Magnolia” w Szanghaju (Chiny) w roku 2014: za najbardziej oryginalny spektakl, za najlepszą muzykę i najlepszą scenografię – spektakl „Nieznośne Słoniątko” w reż. Wiktora Klimczuka

Ponadto aż 16 przedstawień doczekało się nagrania dla I Programu Telewizji Polskiej.

Teatr Lalki Tęcza prezentował spektakle w następujących krajach: Rumunia, Niemcy, Ukraina, Rosja, Litwa, Białoruś, Słowenia, Czechy, Słowacja, Serbia, Estonia, Mołdawia, Włochy, Węgry, Finlandia, Turcja, Tunezja, Pakistan, Iran, Indie, Maroko, Łotwa, USA, Chiny, Austria.

Tęcza jest także organizatorem festiwali teatralnych:

– 2001 – X Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek Krajów Nadbałtyckich,

– 2003 – Międzynarodowy Festiwal Teatrów dla Dzieci i Młodzieży Krajów Kandydujących do Unii Europejskiej EUROFEST,

– 2006, 2009 i 2012 – trzy odsłony Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Lalek Krajów Unii Europejskiej EUROFEST,

– 2016 – Międzynarodowy Konwent Lalkarzy „Wokół Źródeł”,

– 2022 – Festiwal Plastyki Teatrów Lalki i Formy Słupsk-Ustka.

Dziś Teatr Lalki Tęcza to nie tylko spektakle dla dzieci realizowane w każdej właściwie formie lalkowej. Lalkarze ze Słupska proponują też tzw. Czwartki Dorosłego Widza. Jedną z najbardziej udanych realizacji w tym cyklu jest „Szwejk” w reż. Joanny Zdrady, czy Mistrz i Małgorzata” w reż. Ch. Frosnokkersa.

W ramach działalności artystycznej obok spektakli teatralnych realizowane są: filmy, słuchowiska, audiobooki, projekty multimedialne, zajęcia i warsztaty edukacyjne – zarówno dla dzieci jak i dorosłych (w tym pedagogów), warsztaty plastyczne oraz integracyjne. Tęcza bierze czynny udział w miejskich i ogólnopolskich akcjach kulturalnych i działaniach charytatywnych.

Dzięki współpracy z Miejską Biblioteką Publiczną w Słupsku Powstało Wirtualne Muzeum Lalkarstwa. Ponad 300 lalek z kolekcji Tęczy sfotografowanych w 3D oglądać można w internetowej Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej.

Od 2016 działa przy teatrze Pracownia Edukacji Teatralnej. W ramach niej prowadzone są warsztaty dla różnych grup wiekowych, ale także warsztaty skierowane do pedagogów, mające im pomóc wykorzystywać nasze spektakle w swojej pracy.

Do większości tytułów tworzone są broszury metodyczne, zawierające konspekty lekcji, które nauczyciele mogę przeprowadzić po zobaczeniu konkretnego spektaklu.

W marcu 2023 roku Tęcza zmieniła oficjalną nazwę.

Nasza scena to teraz: Teatr Lalki Tęcza w Słupsku.